Tác Giả
THÍCH QUẢNG ĐỘ


Đệ Ngũ Tăng Thống
Hòa Thượng THÍCH QUẢNG ĐỘ

Hòa thượng Thích Quảng Độ (sinh ngày 27 tháng 11 năm 1928) là Tăng thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất từ ngày 17 tháng 8 năm 2008[1] và là một nhân vật bất đồng chính kiến Việt Nam vì các hoạt đồng đấu tranh nhân quyền[2]. Ông là người được trao Giải tưởng niệm Thorolf Rafto năm 2006[3][4]. Là một người được đề cử cho giải Nobel Hòa bình nhiều lần[5][6], ông được báo chí quốc tế xem là một trong những người có cơ hội đoạt giải này[2][7][8].

Ông sinh ra với tên Đặng Phúc Tuệ tại huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Năm 1954, ông di cư vào Nam và trở thành một nhân vật lãnh đạo Phật giáo.
Tổng thư ký Viện Hóa Đạo

Ông được bầu làm Tổng thư ký Viện hóa đạo trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) năm 1965. Những năm sau đó, tổ chức này phân hóa thành khối Ấn Quang và khối Việt Nam Quốc tự, trong khi vẫn có một số tổ chức Phật giáo ảnh hưởng khác hoạt động song song. Năm 1981, các giáo phái Phật giáo ở hai miền Việt Nam tổ chức đại hội thống nhất tất cả các tổ chức Phật giáo thành một tổ chức mang tên Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN).[9]. Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất bị giải tán (Tuy không có một văn kiện nào của Nhà nước giải thể GHPGVNTN hay tuyên bố Giáo hội này bất hợp pháp)[10]
Thập niên 1970-1980: lưu giam ở Thái Bình

Vì không chịu cho nhà nước giám sát giáo hội và kêu gọi biểu tình chống chế độ, ông bị nhà chức trách bắt giam từ tháng 6 năm 1977. Đến năm 1982 thì ông và mẹ ông bị trục xuất về nguyên quán xã Vũ Đoài, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Mười năm sau ông tự ý tìm vào Nam hoạt động công khai đòi tự do tôn giáo tại Việt Nam. Nhà chức trách đã có lệnh trục xuất ông về Bắc nhưng ông không chịu thi hành.[11]
Tuyên án tù 1995

Do Thích Quảng Độ liên tiếp có những hành vi được cho là chống đối và ngang nhiên lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng để vi phạm pháp luật, nên tháng 1, 1995, Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện lệnh bắt tạm giam.

Tháng 8, 1995, Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã xét xử, tuyên phạt Thích Quảng Độ cùng nhóm của ông (Không Tánh, Đồng Ngọc, Nhật Thường, Trí Lực) 5 năm tù giam và thời hạn quản chế 5 năm về tội "phá hoại chính sách đoàn kết và lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước". Theo nhà cầm quyền, trong thời gian bị giam giữ, Thích Quảng Độ đã tỏ ra ăn năn, hối cải nên nhân dịp Quốc khánh 2-9-1998, Chủ tịch nước Việt Nam đã quyết định đặc xá, tha tù trước thời hạn cho ông, trả về nơi cư trú cũ tại Thanh Minh Thiền Viện.[12]
Viện trưởng Viện Hóa Đạo

Năm 1999, Hòa thượng Thích Quảng Độ được bầu làm Viện trưởng Viện Hóa Đạo, một tổ chức của GHPGVNTN (được phục hồi hoạt động từ năm 1991[13]). Tuy nhiên, tổ chức này không được chính quyền Việt Nam và Giáo hội Phật giáo Việt Nam thừa nhận và bị cấm hoạt động tại Việt Nam[9] vì đã có một tổ chức thống nhất các tổ chức Phật giáo tại Việt Nam (cả 2 miền Nam và Bắc sau năm 1975) với tên là Giáo hội Phật giáo Việt Nam (được thành lập năm 1981).

Hòa thượng Thích Quảng Độ đã có 8 năm ở tù vì những hoạt động kêu gọi tự do tôn giáo và sau đó, tiếp tục những hoạt động nhằm khôi phục Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Ông đã gây được nhiều chú ý trong các nhà ngoại giao nước ngoài[14][15] và dư luận quốc tế.

Tháng 9 năm 2006, ông được trao Giải Thorolf Rafto vì đã "dũng cảm và kiên trì chống đối ôn hòa chế độ Cộng sản Việt Nam."[4] Chính phủ Việt Nam cho rằng việc ông được trao giải là một việc "hoàn toàn không thích hợp" vì ông là một người "vi phạm luật pháp, xúi giục chia rẽ tôn giáo, phá hoại tình đoàn kết quốc gia, và từng bị pháp luật Việt Nam kết án."[16][17]

Ông trụ trì tại Thanh Minh Thiền viện ở Sài Gòn.

Chính phủ Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã chỉ trích chính phủ Việt Nam vì ông bị quản chế tại nhà. Tuy chính phủ Việt Nam tuyên bố rằng ông không bị quản chế tại nhà,[18] ông phản bác tuyên bố này trong một cuộc phỏng vấn với đài Á Châu Tự do.[19]

Cuối tháng 10 năm 2006 ông cho biết ông sẽ không rời Việt Nam để nhận Giải Thorolf Rafto tại Na Uy vì ông e ngại chính quyền Việt Nam sẽ buộc ông phải sống lưu vong. Thay vào đó, ông sẽ uỷ thác cho ông Võ Văn Ái, phát ngôn viên Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất ở hải ngoại, nhận giải thưởng này thay ông.[20][21]
Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống

Sau khi hòa thượng Thích Huyền Quang viên tịch năm 2008, theo chúc thư để lại thì hòa thượng Thích Quảng Độ được chọn làm tăng thống thứ 5 của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất.[22][23] Trong khi chờ chính thức lĩnh nhiệm thì ông là Xử lý Thường vụ Viện Tăng thống.

Năm 2008, nhân danh Viện Tăng thống, ông ra Giáo chỉ số 9 loại bỏ hàng loạt lãnh đạo của GHPGVNTN tại hải ngoại, chỉ còn tin dùng một số người như Thích Chánh Lạc, Thích Viên Lý, Thích Viên Định. Trước thông tin cho rằng Giáo chỉ số 9 do Phòng thông tin ngụy tạo và tiếm xưng, ông đã chính thức xác nhận bằng văn bản và qua truyền thanh rằng đó chính là ý của ông. Sự kiện này làm tan rã một phần lớn GHPGVNTN.[cần dẫn nguồn]
Đệ ngũ Tăng thống

Tháng 11 năm 2011 trong kỳ Đại hội kỳ IX của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất tổ chức ở chùa Điều Ngự Westminster, California thì Hòa thượng Thích Quảng Độ mới nhận chức là Đệ ngũ Tăng thống.[24].

Năm 2013, ông ra Quyết định loại bỏ Thích Chánh Lạc khỏi giáo hội vì lý do phạm trọng giới. Khi bị các lãnh đạo khác như Thích Viên Định, Thích Thiện Hạnh phản đối, ngày 30/8/2013 ông ra Thông bạch từ nhiệm tuyên bố rút khỏi vị trí Tăng thống. Vài ngày sau đó, 4/9, ông lại đồng ý trở lại vị trí Tăng thống nhưng không có văn bản xác nhận. Cuối tháng 12/2013 ông ra Giáo chỉ số 10 loại bỏ chức vụ của Thích Viên Định, Thích Viên Lý. Hàng loạt lãnh đạo khác của GHPGVNTN cũng tuyên bố từ chức. Theo ý ông thì quyết định này nhằm thanh lọc giáo hội do ông lãnh đạo. Tuy nhiên nhiều phân tích cho thấy Giáo chỉ của ông là vi phạm Hiến chương của GHPGVNTN, và hậu quả của nó là làm GHPGVNTN gần như tan rã hoàn toàn, chỉ còn lại hơn 10 người làm việc.[cần dẫn nguồn]
Hoạt động với người dân khiếu kiện

Vào ngày 17 tháng 7 năm 2007, ông đã tham gia cứu trợ các người dân đang khiếu kiện tại Thành phố Hồ Chí Minh và kêu gọi "chấm dứt cái nạn độc quyền cai trị" tại Việt Nam[25]. Tờ The Wall Street Journal cho rằng đây là lần đầu tiên mà các khiếu kiện về đất đai được hội tụ lại với phong trào nhân quyền và có thể là dấu hiệu các nông dân khiếu kiện bắt đầu nhận thức rằng khiếu nại của họ có liên quan đến các nguyên lý trừu tượng như tự do và dân chủ và sẽ khiến Đảng Cộng sản phải "đau đầu"[26].

Ông bị công an bắt vào ngày 23 tháng 8 vì bị cho là có kế hoạch biểu tình chống đối chính quyền[27]. Thượng tọa Thích Không Tánh được Hòa thượng Thích Quảng Độ cử mang tiền ra Bắc để cứu tế cho những người khiếu kiện cũng bị bắt tại Hà Nội ngày 23 tháng 8 khi đang phát tiền cứu trợ cho những người khiếu kiện tại Hà Nội, hòa thượng bị áp giải về lại Thành phố Hồ Chí Minh trong cùng ngày. Sau đó, báo chí Việt Nam bắt đầu đồng loạt chỉ trích ông Thích Quảng Độ và GHPGVNTN[28]. Báo Nhân Dân trong bài xã luận tựa đề "Thích Quảng Độ và các tham vọng chính trị đội lốt tôn giáo" cho rằng ông đã cầm đầu "một số phần tử cực đoan" để "hoạt động chống phá Nhà nước, gây rối làm mất trật tự công cộng" và "khiến dư luận hết sức bất bình và cực lực lên án"[29]. Báo Tiền Phong cho rằng hoạt động cứu trợ của ông là hoạt động "phản động", và "kích động gây rối"[30]. Báo Tuổi Trẻ Online cho rằng ông đã dùng việc cứu giúp người dân nghèo để làm tổ chức của ông nổi tiếng và kêu gọi nhân dân chống phá nhà nước[9].

Những tác phẩm đã xuất bản

Kinh Mục Liên Sám Pháp
Kinh Đại Phương tiện Phật Báo Ân
Thoát vòng tục lụy, Sài Gòn 1962; (truyện dịch từ Hán văn của Tinh Vân)
Dưới mái chùa hoang, Sài Gòn 1962; (truyện)
Truyện cổ Phật giáo, Sài Gòn 1964;
Đại thừa Phật giáo tư tưởng luận
Tiểu thừa Phật giáo tư tưởng luận
Nguyên thủy Phật giáo tư tưởng luận
Từ điển Phật học Hán Việt (2 tập)
Phật Quang Đại Từ điển (9 tập)
Chiến tranh và bất bạo động
Thơ trong tù 06.04.1977-10.12.1978 (tháng 3 năm Đinh Tỵ đến tháng 11 Mậu Ngọ)
Thơ lưu đày 25.02.1982-22.03.1992 (tháng 2 năm Nhâm Tuất đến tháng 2 năm Nhâm Thân)